اوزون تراپی (اوزون درمانی) در دندان پزشکی

مقدمه

التهاب لثه (پریودنتیت)، یک بیماری التهابی مخرب بافت‌های پشتیبان دندان است و به علت میکروارگانیسم‌ها یا گروهی از میکروارگانیسم‌های خاص ایجاد شده و باعث تخریب پیش‌رونده‌ی الیاف لثه و استخوان آلوئولار، همراه با تشکیل پاکت لثه‌ای، عقب‌نشینی لثه‌ای یا هر دو می‌شود. باکتری‌ها، علت اصلی بیماری لثه هستند و تخمین زده شده است که در دهان یک فرد بالغ، بیش از ۵۰۰ گونه باکتریایی مختلف قادر به تشکیل کلونی هستند. ضایعات حفره دهانی، تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد مبتلا به بیماری‌های پیشرفته دارد. پیشنهاد شده است که التهاب لثه دارای نقش علت شناختی یا تعدیل‌گری در بیمار قلبی-عروقی، مغز و اعصاب، دیابت، بیماری تنفسی و پیامدهای نامناسب در حاملگی بوده و چندین مکانیسم برای تشریح یا حمایت از این تئوری‌ها پیشنهاد شده است. حفره دهانی همانند اکوسسیستمی به نظر می‌رسد که دارای تعادل پویایی بین ورود میکروارگانیسم‌ها، تشکیل کلونی و دفاع میزبان با هدف حذف آن‌ها باشد: برای ممانعت از حذف، باکتری‌ها نیاز دارند تا سطوح سخت دندان یا بافت اپی‌تلیال بچسبند. تشکیل و گسترش بیوفیلم‌های دهانی و انتخاب درونی میکروارگانیسم‌های خاص، با اکثر بیماری‌های معمول دهانی همانند پوسیدگی دندان، بیماری لثه و پری- ایمپلنتایتیس مرتبط است. ماهیت تساعی مشارکتی در جوامع میکروبی، مزایایی را برای باکتری‌های شرکن کننده ایجاد می‌کند. این مزایا شامل محدوده وسیع‌تر زیستگاه برای رشد، مقاومت بیشتر در برابر عوامل ضدمیکروبی و سیستم دفاعی میزبان، و افزایش قابلیت تولید بیماری هستند. بیماریزایی بیوفیلم دندان در حفره دهانی توسط دو ویژگی آن تشدید می‌شود: افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی و ناتوانی تجمع درجهت فاگوسیتوز توسط سلول‌های التهابی میزبان. حذف فیزیکی بیوفیلم و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌های مختلف، روش‌های مرسوم برای درمان لثه هستند. درجهت تحقیقات با هدف شناسایی روش‌های جایگزین استفاده از آنتی‌بیوتیک (مقاومت بیوفیلم)، پیدایش اوزون درمانی به نظر می‌رسد دارای آینده نویدبخشی باشد.

تاریخچه

در سال ۱۹۸۹،کریستیان فریدریش شونباین، برای اولین بار متوجه پیدایش گازی با رایحه الکتریسیته شد. براساس زبان یونانی، او این گاز را اوزون نامید و آن را طی مقاله‌ای تحت عنوان “بوی الکترودهای مثبت طی الکترولیز آب” در انجمن علوم طبیعی باسل معرفی کرد. اکسیژن/اوزون درمانی دارای سابقه طولانی در تحقیقات و کاربردهای بالینی توسط انسان است. اولین کاربرد بالینی مربوط به سال ۱۸۷۰، زمانی بود که دکتر لندر خون را در لوله‌های آزمایش جداسازی کرد. این کاربردهای بالینی در اروپا و آمریکا گسترش یافت. در سال ۱۹۲۹، بیش از ۱۱۴ بیماری برای درمان با اکسیژن/اوزون درمانی فهرست شدند. جالب اینکه، دندانپزشکی آلمانی به نام دکتر E.A فیش، بطور منظم از اوزون در زوریخ (سوئیس) استفاده کرده و مقالات متعددی دراین زمینه چاپ کرده است.

اوزون درمانی: شیمی و تجهیزات

اوزون (O₃) مولکولی سه اتمی است که از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است. وزن مولکولی آن ۹۸_/۴۷ g/mol بوده و از نظر ترمودینامیکی، ترکیبی بسیار ناپایدار است که براساس شرایط سیستم نظیر دما و فشار، به اکسیژن خالص با نیمه عمری کوتاه تجزیه می‌شود. اوزون نسبت به اکسیژن، ۶_/۱ برابر چگال‌تر و ۱۰ برابر در آب بیشتر محلول است (۰_/۴۹ mL در ۱۰۰ mL آب در دمای صفر درجه). اگرچه اوزون مولکولی رادیکال نیست، ولی سومین اکسیدکننده‌ی قوی (E_ 5 12.076 V) پس از فلورین و پرسولفات است. اوزون گازی ناپایدار است که قابل ذخیره نبوده و چون نیمه عمر آن در دمای ۲۰ درجه، ۴۰ دقیقه است، فوراً باید مورداستفاده قرار گیرد. اوزون بطور طبیعی توسط تجزیه نوری مولکول اکسیژن به اتم‌های اکسیژن فعال تولید شده که سپس با مولکول‌های اکسیژن دیگر واکنش می‌دهد. این آنیون‌های رادیکالی موقت، با سرعت پروتونه شده و تری اکسید هیدروژن (HO₃) تولید می‌شود که به یک اکسیدان قوی‌تر یعنی رادیکال هیدروکسیل (OH) تجزیه خواهد شد. اوزون فرم مهمی از اکسیژن است و بطور طبیعی درنتیجه‌ی انرژی فرابنفش یا نوری تولید می‌شود که باعث بازترکیب موقت اتم اکسیژن به گروه‌های سه تایی می‌شود. در موارد بالینی یک تولیدکننده اکسیژن/اوزون، تابش نور را از طریق میدان شارژ الکتریکی شبیه سازی می‌کند. گاز اوزون دارای قابلیت اکسیدانی بالایی است که ۵/۱ برابر بیشتر از کلراید در هنگام استفاده از آن به عنوان عامل ضدمیکروبی برعلیه باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌هاست. این گاز همچنین می‌تواند تا گردش خون و واکنش ایمنی بدن را تحریک کند. چنین ویژگی‌هایی منجر به کاربرد آن در پزشکی و دندان پزشکی شده است برای درمان بیش از ۲۶۰ بیماری مختلف درنظر گرفته شده است.

کاربردها

کاربرد بالقوه اوزون درمانی در بدن انسان و حوزه‌های زیستی در جدول ۱ لیست شده است. اثر ضدمیکروبی اوزون از همه بیشتر مطالعه شده است. اوزون/اکسیژن درمانی در دندانپزشکی شامل چندین دستورالعمل برای مواجهه با عفونت دندانی است. سه فرم اصلی مورداستفاده برای بافت دهان- ۱) آب اوزون‌دار، ۲)روغن زیتون اوزون‌دار و ۳) گاز اکسیژن/اوزون است. آب و ور.غن زیتون اوزون‌دار دارای قابلیت نگهداری و سپس آزادسازی اوزون/اکسیژن است که سیستم انتقالی ایده‌آلی است. این کاربردها به تنهایی یا در ترکیب با موارد دیگر برای درمان بیماری دندان استفاده می‌شود. کاربردهای متفاوت بالینی اوزون درمانی در مبارزه با بیماری دندان و شرایط درمان آن‌ها در جدول ۲ لیست شده است. اوزون درمانی همچنین دارای محدودیت‌های خاصی است که در جدول ۳ آمده است.

جدول ۱

کاربردهای بالقوه اوزون درمانی    

Table 1: Potential applications of ozone therapy

جدول ۲

شرایط درمان دندانی اوزون درمانی

Table 2: Dental treatment modalities of ozone therapy

جدول ۳

Table 3: Contraindications of ozone therapy

نتیجه‌گیری

برخلاف روش‌های مرسوم پزشکی نظیر آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدعفونی کننده‌ها، اوزون درمانی کاملا اقتصادی است و هزینه‌های درمان را بسیار کاهش می‌دهد. علم دندانپزشکی با معرفی علوم نوین تغییرات بسیاری کرده است. اوزون درمانی از بسیاری روش‌های مرسوم کنونی مفیدتر است به علت حداقل تهاجمی بودن آن است. شرح مکانیسم‌های مولکولی اوزون دارای سود بیشتری در دندانپزشکی است. بیماران تحت درمان با اوزون درمانی، به علت کاهش انواع فعالیت سنگین، مدت زمان کمتری را تحت درمان سپری می‌کنند. این درمان بدون درد بوده و حداقل عوارض جانبی را داراست. البته نباید محدودیت‌های این روش را فراموش کرد. تحقیقات بیشتری برای تنظیم روش‌ها و موارد استفاده از اوزون درمانی موردنیاز است.

References

۱٫	Saini R, Saini S, Sharma S. Periodontal disease linked to cardiovascular disease. J Cardiovasc Dis Res 2010;1:161-2.
۲٫	Saini R, Marawar PP, Shete S, Saini S. Periodontitis a true infection. J Global Infect Dis 2009;1:149-51.
۳٫	Saini R, Marawar PP, Shete S, Saini S, Mani A. Dental expression and role in palliative treatment. Indian J Palliat Care 2009;15:26-9.
۴٫	Saini R, Saini S, Sharma S. Periodontitis: A risk factor to respiratory diseases. Lung India 2010;27:189.
۵٫	Bortolaia C, Sbordone L. Biofilms of the oral cavity. Formation, development and involvement in the onset of diseases related to bacterial plaque increase. Minerva Stomatol 2002;51:187-92.
۶٫	Marsh PD. Dental plaque: Biological significance of a biofilm and community life-style. J Clin Periodontol 2005;32:7-15.
۷٫	Thomas JG, Nakaishi LA. Managing the complexity of a dynamic biofilm. J Am Dent Assoc 2006;137:10-5.
۸٫	Walker CB. The acquisition of antibiotic resistance in the periodontal micro flora. Periodontol 2000 1996;10:79-88.
۹٫	Feres M, Haffajee AD, Allard K, Som S, Goodson JM, Socransky SS. Antibiotic resistance of sub gingival species during and after antibiotic therapy. J Clin Periodontol 2002;29:724-35.
۱۰٫	Stübinger S, Sader R, Filippi A. The use of ozone in dentistry and maxillofacial surgery: A review. Quintessence Int 2006;37:353-9.
۱۱٫	Burns DT. Early problems in the analysis and the determination of ozone. Fresenius J Anal Chem 1997;357:178-83.
۱۲٫	Bocci VA. Scientific and Medical Aspects of Ozone Therapy: State of the Art. Arch Med Res 2006;37;425-35.
۱۳٫	Nogales CG, Ferrari PH, Kantorovich EO, Lage-Marques JL. Ozone therapy in medicine and dentistry. J Contemp Dent Pract 2008;9:75-84.