بکار گیری ازن برای درمان
دکتر جرارد سونن ( May ۱۹۹۸ ) ترجمه و تنظیم : مهندس وحید میرزاآقایی
ازن ، نوعی دگرگرا ( چند شکلی ) از اکسیژن است که دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشد . این خصوصیات تعریف شده و همانطور که در روش های کلینیکی مورد استفاده قرار می گیرند در سیستم های زیستی نیز به کار برده می شوند . به عنوان مولکولی سرشار از انرژی فراوان ، ازن در مکانیسم های ناقص فعالیت های باکتری کش ، قارچ کش و ویروس کشی را بروز می دهد که همین امر سبب می گردد از آن بعنوان یک انتخاب درمانی در شرایط مشخص و یا به عنوان ضمیمه ایی در کنار روش های درمانی دیگر مورد استفاده قرار گیرد .
اتم یا ذره اکسیژن در طبیعت به چند شکل یافت می شود . ۱ . به عنوان یک ذره اتمی آزاد (O ) این ذره بسیار واکنش پذیر و پایدار می باشد . ۲ . اکسیژن ( O2 ) متداول ترین و پایدارترین فرم گازی بیرنگ و در حالت مایع آبی روشن می باشد . ۳ . ازن ( O3 ) دارای وزن مولکولی معادل ۴۸ بوده و غلظت آن به ۵/۱ برابر غلظت اکسیژن می رسد . اینگونه سرشار از مقدار فراوانی از انرژی می باشد . این ذره دارای زاویه پیوندی بوده و در میان کلیه گونه های ذکر شده در حالت گازی به طور مشخص آبی و در حالت جامع به رنگ آبی تیره می باشد ۴ . یک گاز بسیار ناپایدار ، کمیاب ، غیر گیرا و به رنگ آبی روشن می باشد که بلافاصله به دو ملکول اکسیژن تجزیه می گردد. ازن یک اکسید کننده قدرتمند بوده که در این زمینه تنها به واسطه گاز فلوئور پیشتاز می باشد . با قرار دادن مولکول های دو یا سه پیوندی در معرفی ازن می توان به ترکیبات موقت و پیچیده ایی دست یافت که بطور کامل پیکر بندی نشده اند ( مانند یون های خنثی ، molozonides ، ozonides ، چرخه ای ) این ترکیبات می توانند هیدرو لیز شده ، اکسید شده ، کاهش یافته و به وسیله حرارت یا گرما به انواع مواد به خصوص آلد هیدها ، کتون ها ، اسید ها یا الکل ها تجزیه شوند . نکته قابل توجه و مربوط به سیستم های زیستی ، تاثیر متقابل ازن و تشکیل دهنده های بافت – شامل خون – می باشد . اکثر مطالعات بر روی پراکسیداسیون صورت گرفته اند ، با این وجود تاثیرات متقابل همچنان با کربوهیدراتهای پیچیده ، گیلیسیرینها و اسفینگولیپیدها در دست بررسی می باشند .
چرا ازن یک دارو تلقی می شود
ازن یک عمل سراسر باکتری کش و سراسر ویروس کش می باشد . به علاوه ، بر طبق یافته ها گونه های بسیاری از قارچ ها مانند گونه هایی از جانداران تک یاخته ایی به واسطه فعالیت ازن غیر فعال می شود .
ازن در واقع گازی است که با سیستم های زیستی یا بافت های مبتلا مواجه بوده و فعالیت های درمانی چشمگیری را در مقابل آنها به کار می گیرد . این کاریست که بسیاری از داروها انجام میدهد ، گرچه ازن دارای دسته ای از فعالیت های درمانی می باشد که در اصطلاح شناسی داروشناختی بعنوان یک دریچه درمانی شناخته شده است . در حقیقت بکارگیری ازن در جاهایی که مورد توجه کمتری هستند ، دارای اثرات درمانی بسیار کمی میباشد . در مقابل ، باید توجه داشت میزان غلظت نسبت به خروجی و اندازه ازن در خصوص درمان بسیار مهم و قابل اهمیت می باشد .
به دلیل پیامدهای درمانی ازن ، موقعیت هایی که در آنها برای درمان بیماران از ازن استفاده می شود باید به دقت درجه بندی شده و تحت کنترل قرار گیرند . ترکیب درمان کننده ازن / اکسیژن نیازمند تبحر در هنر کمی ( مقدار دارو، تمرکز و توجه ) و کنترل های کیفی ( خلوص ) می باشد که تنها می تواند به واسطه تکنولوژی جدید کارآمد فراهم گردد.
در دمای اتاق ، تقریبا ۵۰ درصد ازن به اکسیژن خالص پاسخ می دهد . همین مساله یک بعد مهم را به محاسبه میزان ازن تجویز شده می افزاید ، درست مانند توجه به تولید و سیستم تحویل ، آنچه در این جا از اهمیت بالایی برخوردار است منبع اکسیژن مورد استفاده می باشد که باید از خلوص کیفیت درمانی برخوردار بوده و لذا عاری از نیتروژن و هرگونه آلودگی باشد . حضور نیتروژن تولید اکسید نیتروژن را حمایت می کند . اکسید نیتروژن یک سم بافتی به شمار میرود . به دلیل موارد ذکر شده ازن باید بعنوان یک دارو با پویایی و انرژی بالای پیچیده درمانی تلقی شود که باید در ارتیاط با شرایط درمانی خاص به دقت مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد .
روش های تولید و به کار گیری ازن
سیستم های تولید و تحویل ازن اصولا با این حقیقت مرتبط هستند که ازن ، با اهداف درمانی بشری یا دامپزشکی مورد استفاده قرار میگیرد ، نیازمند تولید در لحظه استفاده می باشد . در این حالت ازن دارویی نیست که دارای تاریخ مصرف و لذا آنرا بمدت طولانی و به میزان مشخص نگهداری نمود .
بعنوان یک گاز با تاریخ مصرف تقریبی معادل یک ساعت در دمای اتاق ، ابزار اندازه گیری مقدار ازن اصولا با پیچیدگی تکنولوژی تولید آن و pharmacodynamics آن مرتبط می باشد.
به طور ایده آل متخصصین معالج باید توانایی کسب اطلاعات پیرامون غلظت دارویی ازن در تولید و تحویل را داشته باشند . ( مثلاً اطلاعات دیجیتال پیرامون بازده در میلیگرم های موجود در هر میلی لیتر یا گرم های موجود در هر مترمکعب ) به علاوه ، متخصص باید تبدیل پایدار و طبیعی ازن به اکسیژن را افزایش دهد بنابراین در ارتباط با دوره درمان به مقیاس بندهای روشنی از مقدار آن دست خواهد یافت .
در مورد کاربرد خارجی ، مولد ازن ، مقداری مشخص از ازن / اکسیژن را بکار می گیرد که توسط متخصص تعیین شده است . در عمل این امر ممکن است برای مواردی مشابه موردهای زیر صورت گیرد : یک پای عفونی ، یک شکاف یا برش پس از جراحی ، یک محیط آسیب دیده بوسیله سوختگی ، زخم بستر و یا زخمی که التیام نیافته است . در زمینه کاربرد خارجی ازن ، یک پوشش یا لفافه پلی استر که بطور خاصی طراحی شده برای در بر گرفتن محیط تحت درمان مورد استفاده قرار میگیرد . این کار به دو منظور انجام می شود : ۱ . تضمین غلظت مناسب و پایدار ازن تحویل داده شده ، ۲ . کنترل یا مهار کارآمد ازن / اکسیژن در محیط تحت تاثیر . این امر تضمین کننده جلوگیری از نفوذ ازن به محیط های فراگیر می باشد که ، در غلظت بالا ، ممکن است در بیمار یا پرسنل درمانگر منجر به اختلالات تنفسی گردد . ۳ . فرصتی است برای زمانبندی روشن دوره نمود ازن تحت شرایط کنترل شده .
به منظور کنترل محیطی مناسب تر ، و نیز پیشگیری از انتشار ازن در فضای درمان ، یک سوند خروجی مرتبط به پوشش پلی اتیلن تعبیه شده که به سمت ژنراتور ازن برای تغییر کاتالیزور به اکسیژن هدایت شده است . غلظت ازنی که برای مصارف خارجی در نظر گرفته می شود باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد . متخصص باید با توجه به شرایط درمانی خاص غلظت مناسبی از ازن را در نظر گرفته آنرا درجه بندی کند . برای نمونه برای سوختگی های مرطوب غلظت ازن اولیه باید پایین باشد تا مانع جذب سیستماتیک بیش از حد نگردد . زمانیکه زخم التیام می یابد و به تدریج خشک می شود ، غلظت بیشتری از ازن مورد استفاده قرار می گیرد . این افزایش غلظت به منظور حفظ هماهنگی میان روند کار و سرعت بهبود می باشد .